استعدادیابی، یعنی پیدا کردن مهارتی که شخص با صرف کمترین زمان و انرژی آن را یاد میگیرد. هرچقدر کشف استعداد در سنین پایینتر اتفاق بیافتد، رسیدن به موفقیت سریعتر خواهد بود. در این مقاله همراه شما هستیم تا به درک درستی از استعداد و استعدادیابی برسیم. اگر شما هم برای آینده فرزند خود نگرانی دارید تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
معنای ساده استعداد
سرعت یادگیری اشخاص در یک مهارت جدید، معنای بسیار ساده از استعداد است. برای مثال شخصی را در ذهن تصور کنید که همه او را یک شخص بااستعداد درزمینه موسیقی میشناسند؛ کمی دقیقتر که به این شخص نگاه کنید، متوجه این خواهید شد که او برای یادگرفتن یکی از نتهای موسیقی فقط چند ساعت تمرین لازم دارد. درصورتیکه اشخاص معمولی بااستعداد معمولی در موسیقی، مدتزمان بیشتری و شاید حتی چند روز را برای همین نت موسیقی صرف کنند.
البته که تعاریف بسیار زیادی در رابطه با استعدادیابی در علوم روانشناسی وجود دارد و هرکدام به نحوی سعی دارند که تمامیت استعداد را شرح داده و بیان کنند. توجه کنید که استعداد، تمام چیزی که شما برای موفقیت لازم دارید نیست. استعدادیابی و کشف استعداد بخشی از مسیر موفقیت را برای کودک و نوجوان شما روشن میکند.
درزمینه استعداد، هیچ تقسیمبندی وجود ندارد. یعنی یه هیچ عنوان تقسیمبندی به دو گروه بیاستعداد و بااستعداد نداریم. همانطور که از آقای آلبرت انیشتین نقلشده که « همهی افراد بااستعداد هستند، اما اگر شما یک ماهی را بر اساس تواناییاش در بالا رفتن از درخت بسنجید، آن ماهی تمام عمرش را بر این باور خواهد گذارند که یک بیدست و پای احمق است.» درنتیجه قرار گرفتن در مسیر درست پرورش استعداد، به تنهایی نیمی از مشکلات آینده و مسیر موفقیت را حل خواهد کرد.
توضیح خانم رایحه صنعتگر در رابطه با استعداد:
راه کشف استعداد؟ چطور استعداد را کشف کنیم؟
استعداد همزمان با تولد هر انسان با او زاده میشود. هیچ انسانی وجود ندارد که استعداد نداشته باشد؛ اما این سؤال پیش میآید که استعداد وجودی خود را چگونه پیدا کنیم؟ چطوری کشف کنیم که در کدام زمینهها استعداد داریم و در چهکاری بهتر از بقیه کارها هستیم؟!
گفته میشود که مناسبترین زمان برای استعدادیابی در سن 3 تا 6 سالگی است. قطعاً هرچقدر زودتر استعدادتان را کشف کنید، مسیر کامیابی شما هموارتر خواهد بود. البته برخی از استعدادها وجود دارند که باید از سن خاصی گذر کنید تا خود را نشان دهند. توجه داشته باشید هیچوقت برای کشف استعداد دیر نیست. چهبسا که مشاهیر زیادی وجود دارند که در سن میانسالی و حتی پیری استعداد خود را کشف کرده و آن را شکوفا کردهاند.
برخی از اقدامات که شمارا در کشف استعداد واقعیتان کمک میکند
1- توجه به رفتارها و چرخه اتفاقات
برخی از استعدادها از نسلهای گذشته به شما به ارث رسیده است. با جستوجو در استعداد یک یا دو نسل گذشته خود، متوجه برخی علائم و علاقهمندیها در وجود خودخواهید شد و شاید استعداد درونی خود را پیدا کنید.
زمانی شما در یک زمینه استعداد داشته باشید هنگام انجام آن کار احساس شادمانی خواهید داشت. هرچقدر هم که زمان انجام فعالیت زیاد باشد، شما آن کار را با اشتیاق و علاقه بسیار انجام خواهید داد. همچنین عملکرد مثبت شما در آن فعلیت خاص بیشتر از دیگر فعالیتهای شماست.
با این توضیحات، توجه به گذشتگان و همچنین توجه به احساسات و عملکردتان در حین انجام فعالیتهای مختلف، میتواند روشنکننده مسائل زیادی درزمینهٔ استعدادیابی برای شما باشد.
2- هدفگذاری
یک برگه و خودکار بردارید و اهداف و رؤیاهای خود را بدون در نظر گرفتن محدودیت بنویسید. هر چیزی که به ذهنتان میرسد را فقط یادداشت کنید. سپس از بین آنها، تعدادی را انتخاب کنید که برای رسیدن به آن شوق بسیار بیشتری دارید و حاضر هستید که به خاطر آن تلاش زیادی انجام بدید و سختیهای راه رسیدن به آِن هدف خاص به نظرتان آسان میآید. سپس اهداف خود را اولویتبندی کنید.
با انجام این کار تا حدودی متوانید امیال وجودی خود را بیرون بکشید و استعدادتان را درزمینهٔ ای که به آن علاقهمند هستید بسنجید. توجه کنید که همیشه علاقه داشتن به معنی استعداد داشتن نیست.
3- تکرار و تمرین
شما اگر بالاترین سطح از استعداد را در یک زمینه خاص داشته باشید، اما تمرین نکنید و تلاشی برای پرورش آن انجام ندهید، قطعاً استعدادتان تحلیل رفته و بهمرورزمان کمرنگ میشود. اصل موفق شدن در راستای استعداد تمرین، تکرار، تمرکز و تلاش است. کشف استعداد فقط اولین گام برای موفق شدن است و قدمهای بعدی پرورش و توسعه استعداد است.
استعدادیابی چیست؟
پیدا کردن مهارتی که فرزند شما بیشترین توانایی را در یادگیری آن دارد، یکی از رسالتهای فرزند پروری شماست. یک خطای کوچک در استعدادیابی کودکان، مسیر زندگی آنها در چند دهه بعد منحرف خواهد کرد. حتماً در اطرافیان خود مشاهده کردهاید اشخاصی را که از شغل خود رضایت ندارند. یک کارمند را در نظر بگیرید که هرروز با بیمیلی کامل به محل کار خود مراجعه میکند و در مسیر رفتوآمد به مغازههای شیرینیپزی زل میزند و همیشه با خود میگوید که کاش یک شیرینی پز ماهر میشد و بزرگترین کیکها را میساخت.
استعدادیابی در زمان درست، از حسرتهای بعدی شما و فرزندتان جلوگیری میکند. با شناخت ظرفیت کودکتان و استعدادیابی نوجوان دلبندتان، کمک کنید تا زودتر به آرزوهای خودشان دست پیدا کنند. پیشبینی صحیح از توانایی یک شخص در یادگیری یک مهارت خاص، یکی از معناهای کلمه استعدادیابی است.
پیدا کردن کاری که کودک و نوجوان شما، بدون اینکه لازم به کنترل و یادآوری داشته باشد، برای انجام آن مشتاق است. کار و مهارتی که به شکل عمیق در آن فرو میرود و خیلی دقیق و کامل آن را انجام میدهد. این روند کلی استعدادیابی است. البته که آکادمی دانه هم در این مسیر همراه شماست و تمام تکنیکهای استعدادیابی کودک و نوجوان را به شما خواهیم آموخت.
تاثیر استعدادیابی بر زندگی
برای درک بهتر تأثیر استعدادیابی بر کیفیت زندگی، به این سؤالات پاسخ بدید:
آیا در جایگاهی که الان هستید، از زندگی و شرایط رضایت دارید؟
اگر که به عقب برگردید چه مهارتی رو یاد میگیرید؟
اگر به زمان قبل برگردید عمر خود رو صرف همین کارهایی که تا الان انجام دادید میکنید؟
اگر به عقب برگردید همین مسیر را انتخاب خواهید کرد؟
اگر پاسخ شما به سؤالات بالا تا حدودی مثبت است و از زندگی رضایت دارید، احتمالاً شما شخصی هستید که طبق استعدادتان زندگی را پیش بردید؛ اما اگر که جوابتان به سؤالات خیلی دلچسب نبود، این زنگ خطر به صدا درمیآید که احیاناً در مسیر استعدادیابی مشکل داشتید و الان بهعنوان والد، حتماً و بهشدت نیاز هست که آموزش ببینید تا این احساسات را که آلان تجربه میکنید، فرزندتان تجربه نکند.
واضح هست که استعدادیابی تأثیر مستقیم بر کیفیت و رضایتمندی اشخاص از زندگی دارد. با استعدادیابی شما میتوانید مسیری را برای فرزندتان ترسیم کنید که با شوق و علاقه در آن قدم بگذارد و بدون استعدادیابی ممکن است که مسیری پیش رو داشته باشد که از روی اجبار و اکراه وارد آن بشود. شما بهعنوان والد دوست دارید کدام احساس در وجود فرزندتان شکل بگیرد؟
آیا استعدادیابی همهچیز است؟
از اهمیت استعدادیابی نباید غافل شد، اما این موضوع را هم باید در نظر گرفت که استعدادیابی تماممسیر موفقیت نیست. چهبسا پسربچههایی هستند که استعداد فوقالعادهای در فوتبال دارند، اما به دلیل زندگی در مناطق محروم نتوانستند مهارت خودشان را به همه نشان بدهند. شما بهعنوان فرد بااستعداد در یک حوزه، برای رسیدن به موفقیت علاوه بر استعدادیابی به تلاش، سختکوشی، امکانات حداقلی و … نیاز دارید.
قصه لاکپشت و خرگوش را فراموش نکنیم. اشخاص بااستعداد، به خاطر داشتن توانایی بیشتر در یادگیری گاهی اوقات دست از تلاش برداشته و درگیر مسائل انحرافی از مسیر میشوند و افراد با استعداد کمتر با تلاش بیشتر از آنها سبقت میگیرند. درنتیجه استعداد همهچیز نیست، فقط بخش قابلتوجهی از مسیر موفقیت را تشکیل میدهد که باید درست هدایت شده و در چهارچوب قرار بگیرد تا شخص به موفقیت نهایی دست پیدا کند.
استعدادیابی به شناخت شما از فرزندتان کمک میکند، با استعدادیابی شما میتوانید تا حدودی درک کنید که فرزندتان برای چهکاری ساختهشده است و دقیقاً در چه مسیری در آینده قدم خواهد گذاشت و خبر خوب این است که شما از همین حالا مطلع هستید و میتوانید مسیر راحتتری را برای کودک خود بسازید.
استعداد، اکتسابی یا ذاتی؟
انسانها همگی با استعدادهای خاص خود زاده میشوند. همانطور که هر شخص دی ان ای متفاوت و منحصربهفرد خود را دارد، استعداد و توانایی خاص در یک یا چند مهارت را نیز بهصورت اختصاصی در وجود خود به همراه دارد. درنتیجه استعداد یک امر ذاتی است اما کشف استعداد، پرورش آن و هدایت به مسیر درست یک امر کاملاً اکتسابی است.
به زندگی افراد مشهور تاریخ نگاهی بیندازید، تعداد زیادی از آنها حتی با داشتن معلولیت یا کمبود امکانات توانستهاند به شکوفایی و موفقیت برسند. همه اینها نشان دهنده این است که علاوه بر استعدادیابی، پرورش استعداد نیز بسیار مهم است. در برخی مواقع ما استعدادی را داریم اما از آن اطلاعی نداریم و یک اتفاق باعث کشف آن میشود.
حتماً در بین مشاهیر اشخاصی به چشم شما خورده که در دوران پیری دستبهکاری زدهاند و اثر ماندگاری از خود خلق کردهاند. فرض کنید که همین افراد اگر از کودکی استعداد خود را میشناختند، چه تأثیر بزرگی برای جامعه خلق میکردند. استعداد یک ویژگی ذاتی و اکتسابی است که باید هر دو بخش ذاتی و اکتسابی در کنار هم و به شکل درست رشد داده شود.
استعدادیابی در کودکان را از چه سنی شروع کنیم؟
نمیتوان بازه سنی خاصی را بهطور قطعی برای استعدادیابی معرفی کرد. استعدادیابی را میتوان در هر سنی آغاز کرد. نکته مهم این است که استعدادیابی مستلزم توجه به علایق خاص هر کودک دارد. والدین و مربیان بهصورت دقیق باید کودک را مشاهده کنند، علایق کودک را تشخیص دهند و اگر لازم بود از منابع و برنامههای مناسب برای توسعه استعدادهای آنها استفاده کنند. مهم است که استعدادیابی را بهعنوان یک فرآیند مداوم در زندگی کودکان در نظر بگیرید تا بهمرور توانمندیهای آنها را شناسایی و توسعه دهید. برخی از مهارتها وجود دارند که زمان استعدادیابی آنها مقداری مشخصتر از دیگر استعدادها هست. در ادامه تعدادی از آنها ا توضیح خواهیم داد:
1. ذوق هنری: تعدادی از کودکان علاقه خود را به هنر در سنین پایینتر بروز میدهند. مهارتهایی مثل نقاشی، موسیقی، طراحی و … را میتوان از سن پایین در کودکی شروع کرد و بهمرور توسعه داد. لئوناردو داوینچی، نقاش بزرگ، ذوق هنری خود را از 5 سالگی نشان داد و در 20 سالگی بهعنوان استاد هنرمند در انجمن سنت لوک منصوب شد و کارگاه شخصی خودش را در همان سال افتتاح کرد.
2. استعداد ریاضی و علومی: برنامههایی مثل مسابقات ریاضی، برنامههای تحصیلی و مسابقات حوزه علوم میتواند به تشخیص استعداد ریاضی در کودکان در سالهای تحصیلی دبستان کمک کند.
3. استعدادهای ورزشی: برای توسعه استعدادهای ورزشی، بهتر است از سنین جوانی شروع کنید. برخی ورزشها به تکنیکهای خاصی نیاز دارند که در سنین کودکی قابل یادگیری نیستند.
4. استعدادهای زبانی: اگر کودک به این موضوع علاقه نشان دهد شروع یادگیری زبان جدید را میتوان از سنین پایین انجام داد. در ادامه میتوان این مهارت را گامبهگام توسعه داد.
5. استعدادهای اجتماعی: تعدادی از کودکان از سنین پایین توانایی خاصی در برقراری ارتباط با دیگران و مهارتهای اجتماعی متمایزی دارند. برنامههای آموزشی و اجتماعی ممکن است در توسعه این استعدادها کمک کنند.
سن استعدادیابی از نظر روانشناسان
ازنظر روانشناسان، سن مناسب برای استعدادیابی موضوع نسبتاً پیچیدهای است که وابسته به چندین عامل متفاوت است. واقعیت این است که استعدادیابی در هر سنی ممکن است اما نکاتی مهم برای استعدادیابی اصولی وجود دارد که شرح خواهیم داد:
1. استعدادیابی در کودکی
در موارد متعددی، استعدادیابی در سن کودکی شروع میشود. کودکان در این سنین اولیه آغاز به حیات بهسرعت در حال رشد و توسعه ذهنی و فیزیکی خود هستند، به همین دلیل تشخیص استعداد در این دوره اهمیت دارد. البته که اگر استعدادها در این سن پایین شناخته شود و توسعه یابند، در آینده میتوان خیلی سریعتر به مابقی اهداف دست پیدا کرد.
2. استعدادهای ویژه
تعدادی از استعدادها ممکن است در سن خاصی پررنگتر شوند. بهعنوان نمونه، استعدادهای هنری اغلب در کودکان کمتر از ده سال به نمایان میشوند، این در حالی است که استعدادهای علمی و ریاضی در سنین بزرگتر شناسایی میشوند.
3. تغییر در علاقه
علایق انسان از بدو تولد تا پایان عمر تغییر میکند؛ بنابراین، استعدادها و علاقههای متفاوتی را در طول زندگی خود تجربه میکند. به همین دلیل، نباید بهصورت ثابت به سن خاصی برای استعدادیابی اتکا کرد.
4. توجه به نشانهها
والدین و مربیان باید به نشانهها و علایق ظاهرشده در طول رشد کودکان توجه داشته باشند و بهخوبی رفتار کودک خود را مشاهده و حتی مکتوب کنند. نشانههایی مثل علاقه به فعالیتهای خاص، پرسشهای پرمعنا، یا تفکرات خلاق میتوانند به شناسایی استعدادها کمک کنند.
اشتباهات بزرگ در استعدادیابی
در فرایند استعدادیابی کودک، والدین اولین مشاهدهگرها هستند. ممکن است با نداشتن آگاهی کافی مرتکب اشتباهات شوند و باعث ایجاد خلل در مشیر شکوفا شدن استعداد فرزند خود شوند. در ادامه شایعترین اشتباهات را بیان خواهیم کرد:
1. تحمیل کردن علایق شخصی
والدین ممکن است آرزوها و علایق شخصی خود را به کودک تحمیل کنند و او را بهاجبار در مسیری قرار دهند که شاید آرزوی خودشان بوده است. تحمیل کردن ترجیحات به کودک باعث ایجاد فشار و استرس در او میشود و مانع از توسعه استعدادهای طبیعی آنها میشود.
2. عدم ترکیب کار و بازی
یکی از نیازهای اصلی کودکان، نیاز به بازی است. برخی اوقات والدین در تکاپو برای توسعه استعدادها، وقت کمی برای بازی و فعالیتهای تفریحی کودکانشان در نظر میگیرند. این کار میتواند باعث ایجاد فشار و عدم تعادل در زندگی کودکان شود بسیار باری روحیه کودک آسیبزا است.
3. تقسیم وقت نامتوازن
صرف کردن زمان و انرژی به شکل جزئی و فقط روی یک حوزه خاص باعث میشود که کودک تجربه بسیار کمی درزمینهٔهای دیگر به دست آورد و حتی اگر استعدادش در حوزه دیگری باشد اصلاً به آن پرداخته نشود.
4. پرهیز از چالش
والدین ممکن است به دلیل محبت که به کودک خوددارند از قرارداد کودک در شرایط مشکل و چالشبرانگیز بپرهیزند. این کار ممکن است باعث از دست رفتن فرصتهای یادگیری و توسعه استعدادهای نهان کودک شود.
5. انتقاد بیشازحد
برخی از والدین در مسیر تلاش برای بهتر شدن عملکرد کودکان، نقدهای متعددی به آنها میکنند و گاهی این نقدها به نحوی است که انگار از کودکان انتظار دارند که همیشه عملکرد عالی داشته باشند. این اقدام ممکن است باعث از دست رفتن اعتمادبهنفس کودکان و ترس از شکست در کودکان شود.
6. عجله و اجبار
تعدادی از والدین، کودک خود را برای یادگیری مهارتهای مختلف، همزمان ثبتنام میکنند. کلاسها زبان، کلاس تقویتی دروس تحصیلی، گیتار و … که باعث میشود روز یک کودک بسیار شلوغ شده و هیچ تایم خالی نداشته باشد. این امر باعث میشود که کودک تحتفشار برنامه سنگین قرار بگیر د و استرس واردشده به او باعث میشود که نتواند بهخوبی علاقه خود را پیدا کند.
7. مقایسه کردن
متأسفانه تعدادی از والدین وجود دارند که تمرکز بیشتر آنها بر کودک دیگران است و اکثراً ازجمله «به پسر/دختر فلانی نگاه کن. خیلی زرنگه!» مقایسه کردن باعث میشود کودک سرکش شود و همچنین باعث ایجاد احساسات منفی و بیانگیزگی برای او میشود. هیچکدام از کودکان شبیه به یکدیگر نیستند و مقایسه آنها با یکدیگر بههیچعنوان کمککننده نخواهد بود.
سوالات شما
کلام آخر
با مطالعه این مقاله متوجه شدیم که معنای استعداد در واقع ، سرعت یادگیری انسان ها در یک مهارت خاص است. تمام انسان ها با استعداد متولد میشوند و فقط باید در مسیر زندگی ، استعداد درونی خود را کشف کنند. از مهمترین وظایف والدین، کشف استعداد فرزندان و هدایت به مسیر درست در راستای استعداد کودک است. از اهمیت استعدادیابی هر چه قدر هم گفته شود باز جای صحبت کردن دارد، زیرا این عمل مستقیماً با آینده و سرنوشت کودک و نوجوان شما گره خورده است. پس حتماً برای کشف استعداد فرزندتان اقدام کنید تا به اشتباه حسرت بزرگی در زندگی او نسازید.