سلامت روان نوجوانان از اهمیت ویژهای دارد؛ چرا که سن نوجوانی و بلوغ، دورهای از زندگی است که از نظر روحی و جسمی با تغییرات بزرگی رخ میدهد. تغییرات روحی در این دوران به شدت میتواند روی اعتماد به نفس، مهارتهای اجتماعی و دیدگاه فرد نسبت به زندگی تاثیر بگذارد. به همین منظور در این مقاله به راهکارهایی برای حفظ و ارتقا سلامت روان نوجوانان میپردازیم.
اهمیت سلامت روان در دوره نوجوانی
سلامت روان نوجوانان میتواند بر روی تمامی جنبههای زندگی آنان تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم داشته باشد. اگر به سلامت روان نوجوانان توجه کافی نشود، ممکن است با مشکلاتی مثل افسردگی، اضطراب و حتی اختلالات رفتاری مواجه شوند.
اهمیت سلامت روان در نوجوان به این دلیل است که، این مرحله یکی از حساسترین و پویاترین دورههای رشد انسان به شمار میرود. نوجوانان در این دوره با تغییرات بیولوژیکی، جسمانی و روانی زیادی مواجه میشوند که میتواند روی احساسات، نگرشها و رفتارهای آنان تأثیر بگذارد. تغییرات هورمونی که در زمان بلوغ رخ میدهد، باعث بروز نوسانات خلقی میشود.
سلامت روان به نوجوانان کمک میکند تا رابطههای دوستانه بهتری با همسالان، خانواده و محیط اطراف خودشان برقرار کنند. نوجوانان در این سن نیاز شدیدی به احساس پذیرفته شدن دارند. داشتن اختلالات روانی مثل اضطراب ، باعث میشود آنها را از برقراری روابط سالم و پذیرش اجتماعی دوری کنند. این موضوع نه تنها روی روابط اجتماعی بلکه به موفقیت تحصیلی و عملکرد کلی آنها در جامعه نیز تاثیرگذار است، زیرا سلامت روان به آنها کمک میکند تا با اعتماد به نفس و انگیزه بیشتری به اهداف خود نزدیک شوند.
بیشتر بخوانید:
عوامل موثر بر سلامت روان نوجوانان
سلامت روان نوجوانان تحت تاثیر عوامل مختلفی است. این عوامل به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم میشوند:
- عوامل ژنتیکی: ممکن است اختلالت روانی که از نسل قبل به ارث رسیده باشد بر سلامت روان نوجوان تاثیر بگذارد.
- عوامل اجتماعی و محیطی: محیط خانواده، روابط با دوستان و همسالان، و حتی فضای مجازی میتواند تاثیر عمیقی بر روان نوجوانان بگذارد.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی که قبلتر هم اشاره کردیم بر سلامت روان نوجوان موثر است.
علائم و نشانههای مشکلات روانی در نوجوانان
شناخت علائم اولیه مشکلات روانی میتواند از گسترش و پیچیدهتر شدن آنها جلوگیری کند. برخی از علائم رایج عبارتند از:
- کاهش علاقه و انگیزه: ابراز بی علاقگی به کارها و فعالیتهایی که نوجوانان قبلتر به آن علاقه داشتند.
- افسردگی: احساس غم زیاد رد طول روز و بی حوصلی و خستگی زیاد حتی بعد از استراحت میتواند نشانهای از افسردگی در نوجوانان باشد.
- پرخاشگری و رفتارهای غیرقابل کنترل: پرخاشگری و بروز احساسات خشم و عصبانیت به شکل منفعلانه یا فعالانه.
- مشکلات خواب و تغذیه: اختلالات خواب و تغییر در الگوی غذایی.
این موارد فقط اشارهای جزئی به علائم مشکلات سلامت روان است، برای تشخیص این موضوع شما یا نوجوانتان حتما باید با یک پزشک روانشناس گفت و گو کنید.
راهکارهای ارتقاء سلامت روان نوجوانان
برای ارتقای سلامت روان نوجوان میتوان از راهکارهای سادهای استفاده کرد. این راهکارها اگر چه ساده هستند، اما تاثیر بسیار زیادی بر سلامت روان خواهند داشت:
- ایجاد ارتباط باز و صمیمانه با نوجوانان
- توجه به علائم هشداردهنده
- تشویق به فعالیتهای فیزیکی و اجتماعی
- محدود کردن زمان استفاده از فضای مجازی
- تشویق به پذیرش و احترام به خود
- ایجاد عادات خواب و تغذیه سالم
- تشویق به بیان احساسات و افکار
- ایجاد و تقویت روابط حمایتی با دوستان و خانواده
- آموزش مهارتهای مدیریت استرس و خودکنترلی
با رعایت این موارد میتوانید کمک بزرگی به سلامت روان نوجوان خود بکنید. البته توجه کنید در مورادی که نوجوان آسیب روانی شدیدی دیده باشد حتما باید با پزشک روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان مشورت کنید. این راهکار بیشتر جنبه عمومی دارند و به صورت کلی بیان شدهاند.
بیشتر بخوانید:
اختلالات روانی شایع در دوران نوجوانی
در دوران نوجوانی، برخی از مهمترین اختلالات روانی که میتواند بر سلامت روانی و رشد نوجوانان تأثیر بگذارد شامل موارد زیر هستند:
1_ افسردگی نوجوانان
افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانی در نوجوانان است. این مساله با احساس همیشگی غم، ناامیدی، خستگی و کاهش انگیزه همراه است و دقیقا بر روی فعالیتهای روزانه، عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی آنها تأثیر گذار است.
2_ اضطراب و استرس شدید
اضطراب شدید در نوجوانان به شکل نگرانی تمام نشدنی، ترس مداوم و ناتوان بودن در آرامش داشتن بروز میکند. این اختلال ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مثل فشار تحصیلی، انتظارات اجتماعی یا تجربه اتفاقات ناخوشایند باشد. اضطراب ممکن است در نوجوانان به شکل ترس از قضاوت، اجتناب از موقعیتهای اجتماعی و حتی بروز علائم جسمانی مانند تپش قلب یا عرق کردن ظاهر شود.
3_ اختلالات اشتها و غذا خوردن
اختلالات خوردن مانند بیاشتهایی عصبی و پرخوری عصبی در نوجوانان میتواند ناشی از فشارهای اجتماعی، تصویر بدنی ناسالم یا مشکلات اعتماد به نفس باشد. نوجوانان مبتلا به این اختلالات معمولاً نگرانی شدید نسبت به وزن و ظاهر خود دارند و ممکن است دست به رفتارهایی مانند محدود کردن شدید غذا یا پرخوری همراه با استفراغ بزنند.
کلام آخر
سلامت روان نوجوانان یکی از موضوعات حیاتی است که نیازمند توجه همهجانبه از سوی والدین، جامعه و مدارس است. با شناسایی عوامل موثر، پیشگیری و درمان مشکلات روانی، و فراهم کردن محیطی امن و حمایتی، میتوان به بهبود سلامت روانی نوجوانان کمک کرد و آیندهای بهتر و شادتر برای آنها فراهم ساخت.